Literaire evenementen
Boekenbeurs 2018
Bovenstaand filmpje geeft een kort overzicht van de editie van 2018. Bron: De Strip Vlogger.
Waar: Antwerp Expo
Wanneer: 28 oktober 2018, openingsdag
Openingsuren: 10:00 - 18:00
Meer info: www.boekenbeurs.be
Bijgewoonde lezing: 'Het allereerste letterleesboek' (14:00 - 14:45)
Het allereerste letterleesboek
Het boek 'Pas op, piraten!' is een kinderboek geschreven door Vera Janssens, en geïllustreerd door haar zus Mieke. Beide dames en Vera's zoontje waren aanwezig.
Tijdens de lezing werd er vooral gesproken over de opzet van het boek en de beweegredenen van de auteur. Bovendien werd het verhaal volledig verwerkt binnen de methode van de AVI-groeiboeken, waarbij er gepoogd wordt om er een modernere en eenvoudigere techniek uit te ontwikkelen. AVI staat voor Analyse Van Individualiseringsvormen, waarbij er gericht wordt op de individualisering van het leesonderwijs. Het boek is interessant omdat het steeds eenzelfde structuur volgt, startend bij zeer eenvoudige, op elkaar lijkende woorden. Innovatief is dat er gekeken wordt naar de hedendaagse moeilijkheden op het gebied van taal en lezen. Zo worden de letters b, d en p vaak omgewisseld. Er wordt dus sterk gericht op dergelijke problemen. Bovendien bevat het boek tips voor ouders om de opvolging verder te zetten na het tweede leerjaar. Het leesniveau van leerlingen uit het basisonderwijs kan hierdoor beter worden opgevolgd. Een leuke insteek is dat het meegroeit met dat niveau.
Na de lezing sprak ik Vera Janssens aan. Zij legde me uit dat ze het werk gebaseerd heeft op haar eigen ervaringen binnen het onderwijssysteem. Ze heeft zelf twee jonge kinderen en volgt de ontwikkelingen dus op de voet. Ze zegt dat veel systemen vandaag niet of moeilijk toepasbaar zijn omdat onze hedendaagse samenleving andere problemen en noden heeft. Daarnaast werden de personages in het boek ook op haar eigen kinderen gebaseerd. Het zoontje dat ze mee had gebracht naar de Boekenbeurs mocht ook even kort tijden de lezing aangeven wat hij daarvan vond. Een vertederend moment, waarin hij toegaf het gênant te vinden.
De lezing werd goed uiteengezet met achtergrondverhalen en voorbeelden, en de beweegredenen van de auteur werden voldoende onderbouwd. Er was ook nog voldoende tijd over om vragen van het publiek te beantwoorden. Een nadeel is dat de lezing misschien iets te bondig was. Dit werd echter wel goed gemaakt doordat er vragen gesteld konden worden, zowel tijdens als na de lezing.
Boekenaanbod Pelckmans
Pelckmans is een uitgeverij die zich profileert als een plaats waar je (bijna) alles kan vinden. Zo publiceert de uitgeverij boeken die variëren van wetenschappelijke werken tot romans. Zeer opvallend was het grote aantal thrillers, lifestyleboeken, historische romans en boeken over de actuele problematiek. De uitgeverij ordent de boeken op een speciale manier, waardoor het publiek die goed kan zien. Zo worden de populairste boeken op ooghoogte geplaatst en staat er steeds in grote letters op borden vermeld om welk genre het gaat. Bovendien hebben bepaalde rekken een extra uitleg, bijvoorbeeld bestsellers, genomineerd, verdient je stem, etc. Allemaal trucs om te verkopen. Daarnaast worden er speciale opstellingen gemaakt die esthetisch mooi overkomen. Zo worden er heuse torens van boeken opgesteld. Dit kan helpen om klanten nieuwsgierig te maken en dient dus om hen te lokken.
Het zijn dus deze boeken die er meteen uitspringen. Daarnaast wordt er ook ruimte en tijd voorzien om bepaalde auteurs handtekeningen te laten zetten. De boekenbeurs heeft voor elke dag een dergelijke lijst opgesteld, maar de auteurs worden vaak ergens gezet in de buurt van de uitgeverij waar hun boeken het best verkocht worden. Dit is opnieuw een snelle en slimmer activiteit om klanten te lokken.
Boeken die er meteen uitsprongen waren onder meer 'Mein kamph' en 'Angst'. Deels omdat ze een belangrijke rol spelen in de maatschappij. Een andere reden is dat beide boeken gewoon naast elkaar zijn geplaatst, en lijkt het wel met opzet zo gepland. Er wordt immer door de actualiteit een sterke focus gelegd op onder meer Trump. Daarnaast is er tegenwoordig meer, en zeker nu met de verkiezingen, ook sprake van een verrechtsing. Toeval is dus wellicht niet het juiste woord.
Tendensen
Op de boekenbeurs zijn verschillende tendensen zichtbaar. Een eerste heeft te maken met een dierlijk hoofdpersonage. Zo zijn er veel boeken met een hond of een kat in de hoofdrol. Die tendens is echter niet nieuw. Zo zien we dergelijke figuren vaak terugkomen bij kinderboeken. Wel vrij nieuw is dat het zich een weg heeft gebaand tot in de volwasseneliteratuur. De reden hiervoor lijkt me onder meer de grote opkomst van de kattenfilmpjes op het internet. Mensen willen iets om zich te ontspannen en misschien ook wel iets waardoor ze de dagelijkse realiteit als minder hectisch kunnen ervaren. Een kat met menselijke trekken is daarvoor perfect geschikt.
Een tweede tendens is de grote focus op de actualiteit. Zo worden er veel zogenaamde eye-openers op expliciete wijze uitgestald. Dit gebeurt vaak op de plaats waar veel mensen voor het eerst langs de stand wandelen. Onderwerpen die behandeld worden zijn bijvoorbeeld de opwarming van de aarde, politiek en feminisme.
Vervolgens kan er gesteld worden dat die tendens ook herkenbaar is bij de historische romans. Vanwege de honderdste verjaardag van de Tweede Wereldoorlog, wordt de nadruk binnen dit genre weer naar de periodes van 1914-1918 en 1939-1945 verlegd. Die boeken zijn echter vaak realistischer dan een historische roman, omdat er hier sprake is van journalistiek. De verhalen zijn zo opgebouwd dat er verteld wordt hoe de gebeurtenissen van toen nog steeds een invloed hebben op die van vandaag. Daarnaast doet het thema 'Hitler' veel stof opwaaien. 'Mein Kampf' wordt opnieuw verkocht en dit zorgde voor bij- en tegenstand.
Een vierde genre dat steeds meer wordt geprofileerd is thriller. De boeken worden systematisch aangevuld bij de meest zichtbare rekken, waardoor de boeken een grotere kans krijgen om te worden gekocht. Heel opvallend is dat die tendens zich doortrekt naar de young adults. Ook hier zijn thrillers, detectiveverhalen en moordmysteries zeer interessant. Zo is bijvoorbeeld 'Team Mortis' heel populair bij de jeugd van tegenwoordig.
Tot slot kan er ook gezegd worden dat de strips en graphic novels meer de tendens volgen van wat er in de bioscoop belangrijk is. Zo zijn de Avengers heel populair. Stripverhalen spelen hierop in door het hoofdpersonage een grote hoeveelheid tekst te geven. Het genre fantasy is dus aan een opmars bezig.
Holocaust en strips
Waar: Dossinkazerne, Mechelen
Wanneer: 17 september 2018 tot 22 april 2019 (wegens succes verlengd tot juni 2019), bezocht op 13 april 2019
Openingsuren: 09:00 - 17:00 (gesloten op maandag)
Meer info:https://www.kazernedossin.eu
De tentoonstelling 'Holocaust en strips' biedt een kijk op het ontstaan van het genre van het stripverhaal en op de evolutie waarin de gruwel van de Holocaust langzaamaan zichtbaar werd gemaakt voor het grote publiek. Doorheen de tentoonstelling loopt een chronologische lijn die begint met de weinige werken die werden voortgebracht ten tijde van de Holocaust.
David Olère is een van hen. Hij werd in 1943 getransporteerd naar Auschwitz en deed daar dienst aan de verbrandingsovens. Zijn expliciet werk geeft de gruwelijke omstandigheden in het kamp weer. Latere getuigenissen ondersteunen dit beeld, en daarom wordt zijn oeuvre gezien als basis voor latere werken.
Het zijn met andere woorden dus de slachtoffers zelf, en niet steeds zij die het overleefd hebben, die de weg vrijmaken voor een thema dat maar stapvoets zijn weg vindt naar het grote publiek. De gruweldaden van de Tweede Wereldoorlog werden immers lange tijd zo veel mogelijk verzwegen. Deels omdat de ernst nog niet volledig duidelijk was of zelfs niet serieus genomen werd. Het eerste werk dat dit wel deed werd pas in 1955 uitgebracht door Krigstein en Feldstein. 'Master Race' handelt over het weerzien tussen een Holocaustslachtoffer en een kampcommandant. Het geeft de gruwelen weer en toont hoe het slachtoffer uiteindelijk wraak neemt. Aan het einde zegt de man tegen omstaanders dat Reissman (de commandant) een vreemde voor hem was. Dit om zelf niet betrapt te worden, maar ook als symbool voor de miljoenen slachtoffers van de Jodenvervolging, waarvan velen nog steeds niet geïdentificeerd zijn. De ondertitel is dan ook: Tales designed to make an impact, en dus is het verhaal bestemd om door te dringen tot de lezer.
Vervolgens heeft er een verschuiving plaats binnen de stripwereld. Vanaf de jaren 70 wordt het thema van de Tweede Wereldoorlog steeds vaker gebruikt. Zo wordt de Unknown Soldier in het DC Universum geïntroduceerd naast superhelden zoals Superman. Hij staat symbool voor de vele Amerikaanse soldaten die gesneuveld zijn. Maar de Holocaust zelf blijft ook nu nog onderbelicht.
Door die ontwikkeling werd het echter mogelijk om het thema van de oorlog en de Holocaust te gaan inbrengen als ontstaansgeschiedenis voor bepaalde personages. Zo is Magneto, een van de voornaamste personages uit X-men, gevormd door zijn traumatische tijd als Joodse jongen in een concentratiekamp. Hij heeft dan ook weinig vertrouwen in de mensheid en keert zich tegen hen wanneer de president robots de opdracht geeft mutanten uit te roeien. Dit is tevens een overduidelijke verwijzing naar de Holocaust.
Tegelijkertijd werd de Holocaust door auteurs als Art Spiegelman, die vaak door familiebanden verbonden zijn met de geschiedenis van de Jodenvervolging, veel meer op de voorgrond geplaatst. Met 'Maus' wordt de Holocaust weergegeven in de stijl van George Orwells Animal Farm. Spiegelman wijde zijn graphic novel uit 1972 volledig aan de gesprekken met zijn vader, een overlever van de concentratiekampen. Belangrijk is dat er ook aandacht wordt gespendeerd aan de gevolgen hiervan voor het latere leven van de overlevers, hun kijk op de wereld en hun relatie met familie. De relatie tussen Spiegelman en zijn vader was immers lang heel stroef.
Daarna vond het thema zijn weg naar het grote beeld. Chomsky filmde in 1978 zijn miniserie over de Jodenvervolging met als titel 'Holocaust'. Vanaf de jaren 80 wordt er door auteurs meer geëxperimenteerd met verschillende verhaalperspectieven. Hoe meer het thema echter doordrong tot het grote publiek, hoe meer erop werd gereageerd. Zo werd tevens de weg vrijgemaakt voor een satirische kijk op de gebeurtenissen. Die rijmde echter niet met de omgang met slachtoffers en bleef toen daardoor nog beperkt. Extreemrechtse uitingen van antisemitisme en negationisme bleven nochtans wel clandestien verspreid worden. Door de expressievrijheid die de sociale media tegenwoordig biedt komen deze uitingen dan ook steeds vaker naar boven. De bedenkers van de tentoonstelling kozen er echter voor om deze uit respect voor de Holocaustslachtoffers niet te tonen.
Tot slot voorziet de tentoonstelling een kort deel gewijd aan de Lage Landen, waaronder de vrij nieuwe graphic novel die gebaseerd is op het dagboek van Anne Frank. Daarnaast zijn de verhalen die de Holocaust toegankelijk willen maken voor een jonger publiek heel opvallend. Enkele voorbeelden zijn 'Senne en Sanne' van Marc Verhaegen en Les enfants cachés van Catherine Poujol en Fabien Lacaf. Door vaak jongere personages te gebruiken en de meest expliciete geschiedenis en beelden weg te laten, wordt er een goede context aangeboden waarin kinderen zich kunnen vinden en hun interesse gewekt kan worden.
Een thema zoals de Holocaust aanbrengen aan jonge kinderen is immers niet eenvoudig. Zeker omdat de achtergrondkennis vaak niet breed is. Dit schooljaar heb ik bijvoorbeeld met mijn tweede jaar moderne wetenschappen de film 'De Boekendief' besproken. Dat er tijdens de oorlog Joden werden vermoord door de Duitsers is alom bekend, maar hoe of waarom is door de meeste van mijn leerlingen nog niet geweten. Laat staan dat ze weten dat we dit de Holocaust noemen. In de eerste graad zouden dit thema en het gebruik van stripverhalen of graphic novels dus zeker en vast interessant zijn. Een mogelijke piste die daarbij gevolgd zou kunnen worden is de uitwerking van een hoekenwerk waarbij er in elke hoek een verschillend aspect besproken wordt, bijvoorbeeld boeken, strips, films en interviews. Hierdoor komen de leerlingen in aanraking met verschillende literaire genres, ontdekken ze wat de Holocaust is en kan de weg die het thema naar het grote publiek heeft afgelegd worden getoond.