Bioscoopbezoek
'Put on a happy face!'
Phillips, T. & Koskoff, E.T. (producenten), Phillips, T. (regisseur) (2019). Joker [Film]. België, Verenigde Staten: Warner Bros. Pictures.
In 1981 probeert Arthur Fleck zijn leven op een ander spoor te krijgen. Hij woont samen met zijn ziekelijke moeder in een appartement in Gotham City, waar hij werkt als clown in ziekenhuizen en op straat. Wanneer hij door een groep jongeren op straat wordt aangevallen, neemt het verhaal een aantal drastische wendingen. Zo blijkt Arthur een miserabel leven te leiden en is hij een introverte man die niet voor zichzelf durft op te komen. Een van zijn collega's duwt hem vervolgens een pistool in de handen, zodat hij zichzelf kan verdedigen.
De combinatie van de zorg voor zijn moeder en een uitzichtloze job wegen echter zwaar. Veel liever zou Arthur een stand-upcomedian zijn. Daarnaast blijkt de sociale dienst waar hij regelmatig naartoe gaat om te spreken over zijn gevoelens en gedachten, te gaan sluiten. Ook probeert hij het voor het eerst als stand-upcomedian, maar ontvangt hij alleen maar spot, waaronder van Murray Franklin, de talkshowpresentator waarnaar Arthur al heel lang opkijkt. Nochtans is er een klein lichtpunt in zijn leven, namelijk Sophie. Zij is een alleenstaande moeder die in zijn appartementsgebouw woont en de enige die hem lijkt te begrijpen.
Maar wanneer zijn moeder hem vertelt dat Bruce Wayne zijn biologische vader is, en dat ze wacht totdat hij haar komt redden uit hun situatie, gaat de bal aan het rollen.
De film handelt over Arthur Fleck en ruwweg gezegd over zijn evolutie naar de crimineel die zichzelf Joker noemt en die heel Gotham City zal gaan terroriseren. Het is immers een verhaal dat zich afspeelt op het moment dat de ouders van Bruce Wayne Junior werden vermoord, waardoor die zou uitgroeien tot de superheld Batman. Nochtans biedt dit verhaal veel meer en gaat het werkelijk over een mentaal zieke man die zo gevormd werd door een onvergeeflijke maatschappij.
Hierdoor is de film zeer aangrijpend, ondanks het feit dat het eigenlijk gaat over iemand die geweld gebruikt en uiteindelijk ook moordt. Het publiek voelt mee met iemand die geen weg weet te vinden in een maatschappij die hem dwingt paden te bewandelen die hij wellicht nooit zou hebben genomen indien hij meer kansen of andere kansen zou hebben gekregen. De film maakte dan ook veel ophef. Nochtans vind ik het een vrij realistische weergave van de situatie waarin sommige mensen zich bevinden en geeft het een helder beeld van de gevolgen die mensen ervaren wanneer al hun hulplijnen en -middelen wegvallen. Wanneer je voor jezelf beseft dat de film eigenlijk een duaal personage schetst, een die eigenlijk als slechterik wordt beschouwd in andere DC films, maar waarvan nu de heel menselijke kant wordt getoond, geeft dit een onbehaaglijk gevoel. Niet omdat je meeleeft met een slechterik, maar juist vanwege de realistische kant van het verhaal. Het doet je twijfelen aan goed en slecht, zonder dat het de daden van Arthur goedpraat.
Vooral het einde van de film deed me hier verder over nadenken. Zo wordt er getoond dat er een heel deel van de film zich in zijn fantasie heeft afgespeeld, bijvoorbeeld zijn relatie met Sophie. Nochtans werden er doorheen de film hints gegeven, zoals het feit dat alle klokken doorheen de film steeds hetzelfde uur lijken aan te geven. Dit toont echter ook aan hoe ver Arthur al heen is in zijn gedachten. Hij is geestesziek. Aan het begin van de film is dat min of meer wel duidelijk, maar zou je er nog sterk aan kunnen twijfelen, omdat hij ook wel als een eerder genereuze en aimabele, maar simpele man wordt neergezet. Naarmate de film vordert wordt echter duidelijk hoe ziek en ongelukkig hij is.
Ook opvallend is zijn manier van lachen. Dit lijkt verdacht veel op het dwangmatig lachen dat wordt gezien bij de aandoening multiple sclerose. Nochtans heeft het bij Arthur meer te maken met een trauma. In zijn jeugd werd hij misbruikt door de vriend van zijn moeder. Zij liet het gebeuren. Arthur heeft die gebeurtenissen geblokkeerd. Daarnaast heeft ze hem zijn hele leven voorgelogen en blijkt hij aan het einde van de film geadopteerd. Dit is de druppel die de emmer doet overlopen, waarna hij aan zijn weg van geweld en moord begint.
Over of de manier waarop hij omgaat met zijn problemen de juiste is, valt moeilijk over te discussiëren. Natuurlijk niet. Maar ik denk niet dat dit een kwestie van goed of fout is. Het gaat hier over iemand die geen andere uitweg meer zag. Of hij hiervoor gestraft zou moeten worden... ja, maar hij wist te ontsnappen en zou een supercrimineel worden. Opvallend is dat gelijkaardige achtergronden en karaktertrekken worden gevonden bij sociopaten, psychopaten en massamoordenaars. De vraag die dan eigenlijk gesteld zou moeten worden is hoe we de maatschappij kunnen veranderen om dergelijke personen niet te creëren.
Die boodschap, het veranderen van de maatschappij, komt in de film duidelijk aan bod en is ook een van de redenen waarom de film zoveel ophef veroorzaakte. Nochtans komen een dergelijk thema en die mate van zinloos geweld ook in andere films en series aan bod. Daar wordt dan weer niets over gezegd en mogen jongeren er zelfs naar kijken. Joker daarentegen werd zwaar bekritiseerd en verboden voor jongeren. Ik begrijp het echter wel en ik zou ook eerder opteren voor begeleiding, maar jongeren ouder dan zestien zouden de film al wel kunnen zien en de boodschap begrijpen.
Verder vind ik de film ook een knap werk vanwege de opbouw. De kijker wordt zoals eerder vermeld op het verkeerde spoor gezet wat zijn leven op dat moment betreft. Het verhaal wordt bovendien heel logisch opgebouwd, en zo langzaamaan komt de kijker meer en meer te weten, wat zorgt voor een mooie spanningsboog.
Met andere woorden is de film dus zeker een aanrader, al zou ik hem niet laten bekijken door jongeren onder de zestien. Daardoor is de film dus ook niet meteen bruikbaar in het secundair onderwijs. Het blijft echter wel een knap staaltje cinematografie.